Współczesny świat jest rzeczywistością bardzo wielu  przyśpieszających i powiązanych ze sobą transformacji. Dzieje się tak na skutek ustawicznych przemieszczeń zarówno zasobów materialnych, ale także ludzi, technologii, informacji. Prowadzą one do wielorakich dyfuzji, często zmian o charakterze rewolucyjnym, nasilenia fenomenu wielokulturowości, dezintegracji ale i reintegracji struktur instytucjonalnych, kultur i wspólnot.

Część tych transformacji jest spontaniczna, żywiołowa, ale część to transformacje planowane, zarządzane i intencjonalne, które stanowią efekt działań  programowanych, choć ze względów na ich różnorodność oraz  globalną często skalę, trudno uchwycić charakteryzującą je złożoność i wielorakość powiązań. Ich globalny i makrostrukturalny charakter jest zarówno skutkiem jak i przyczyną transformacji na poziomach lokalnych, których związek widzimy  dopiero po zastosowaniu analizy wielkich zbiorów danych.

Nie oznacza to, iż na zjawiska te nie można oddziaływać, a wręcz przeciwnie, coraz częściej mówi się o potrzebie globalnej polityki zmieniającej kształt, jak i rezultaty współczesnych transformacji. Dotyczy to nie tylko klimatu, ale także polityki przemysłowej, rolnej, nie zapominając o działaniach edukacyjnych czy ochronie dziedzictwa kulturowego pojmowanego jako dorobek nie tyle partykularnych społeczności, co szerzej pojętego rodzaju ludzkiego.

Aby stanowić aktywny element tego rodzaju oddziaływań, zgodnie z powołaniem i specyficzną funkcją ewaluacji, musimy dopasować do tych zadań zarówno samą formę i strategię myślenia ewaluacyjnego, które wartościując różnorodne działania i programy transformacyjne, samo w sobie poszukuje obecnego w niej potencjału transformacji. Materializuje się on w strategii i intencji procesu ewaluacyjnego, określając motywujące go wartości, cele, poprzez sposoby angażowania jego uczestników, a w końcu metody i techniki badawcze.

Organizowany przez PTE, czwarty już i jubileuszowy  Kongres z okazji 25 lat istnienia Towarzystwa,  chce być przyczynkiem do debaty nad koniecznym sposobem doboru istotnych w tym celu kryteriów, które podobnie jak ogólne cele strategii ewaluacyjnych zmieniają się cywilizacyjnie i stanowią ważny rodzaj wyzwań ewaluacji współczesnej.  Istotnym zestawem kryteriów jest cała gama wartości,  standardów i potrzeb z zakresu rozwoju zrównoważonego, a więc kryteriów uwzględniających relacje człowiek-człowiek, człowiek-przyroda-kultura, człowiek – technologia – maszyna. Potrzebna jest rewitalizacja podkreślanych jeszcze w latach 80-tych kryteriów promowanych przez ewaluację demokratyczną i dialogiczną w postaci kryteriów uwzględniających niedoreprezentowanie wizji i wartości grup zmarginalizowanych, pomijanych, kulturowo odsuniętych, czy choćby społecznie zróżnicowanych, eksponując potrzebę inkluzywnych celów ewaluacji.

Ponownie potrzebne jest spojrzenie na ewaluację jako transformację, szczególnie ewaluację rozwojową,  łącząc w ten sposób bardzo różne, nowoczesne i wspomagane cyfrowo metodologie „wielkiej skali” z ewaluacją  „wrażliwą społecznie”, „responsywną kulturowo”, która nie gubi wymiaru antropologicznego i może być adekwatna w konkretnym kontekście i dziedzictwie społecznym wspierając, a nie redukując jego podmiotowość.

Prof. Leszek Korporowicz, Honorowy Prezes Polskiego Towarzystwa Ewaluacyjnego