W dniu 1 grudnia 2022r. na Wydziale Zarządzania Politechniki Wrocławskiej odbył się OKRĄGŁY STÓŁ EWALUACJI dla dolnośląskich samorządów i zaproszonych gości.
Udział w nim wzięli:
- Magdalena Węglarz – Prodziekan Wydziału Zarządzania Politechniki Wrocławskiej
- dr Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka – Z-ca kierownika Katedry Organizacji i Zarządzania
- Janusz Łyczak – Z-ca Prezydenta Jeleniej Góry
- Sławomir Antoniewski – Z-ca Burmistrza Miasta Lubawka
- Beata Śnieżna – Kierownik Wydziału Rozwoju Miasta Lubawka
- Jerzy Ulbin – Wójt Gminy Dobromierz
- Monika Borysewicz – Z-ca Wójta Gminy Dobromierz
- Krystian Ulbin – Radny Starostwa Powiatowego w Świdnicy
- Anna Skrzypacz – Dyrektor Wydziału Rozwoju Miasta Świdnicy
- Małgorzata Wrotyńska – Dyrektor Wydziału Rozwoju Miasta Dzierżoniów
- Przemysław Grzybowski – Dyrektor Wydziału Rozwoju Gminy Świebodzice
- Bożena Dróżdż – Dyrektor ZIT-u Aglomeracji Wałbrzyskiej
- Marcin Pawełek – Dyrektor Biura Stowarzyszenia Ziemia Dzierżoniowska
- Tomasz Jankowski – Kierownik Wydziału pozyskiwania środków zewnętrznych w Gminie Czernica
- Maja Paszek – Departament Rozwoju Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego
- Agnieszka Zawiślak – Departament Rozwoju Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego
- Danuta Komorowska – Kierownik w Wojewódzkim Urzędzie Statystycznym we Wrocławiu
- Paweł Sobik – Wojewódzki Urząd Statystyczny we Wrocławiu
- dr Ievgienia Golysheva – Katedra Organizacji i Zarządzania Politechniki Wrocławskiej
- dr Jerzy Tutaj – Katedra Organizacji i Zarządzania Politechniki Wrocławskiej
- Monika Bartosiewicz-Niziołek – Prezeska Zarządu Polskiego Towarzystwa Ewaluacyjnego
- Magdalena Urbańska – Sekretarz Polskiego Towarzystwa Ewaluacji
Spotkanie rozpoczęło się od mini wykładu pt.: „Ewaluacja – istota i funkcje”, który zaprezentowała Monika Bartosiewicz-Niziołek – Prezeska Zarządu PTE. W dalszej części spotkanie moderowała Magdalena Urbańska i dr Jerzy Tutaj.
Rozmowa toczyła się wokół sytuacji ewaluacji w poszczególnych jednostkach. Z dyskusji wynika, że rozumienie i zakres realizowanych ewaluacji różni się w zależności od typu jednostki (wielkości), doświadczenia oraz posiadanych zasobów. Urząd Marszałkowski wdrażający regionalny program operacyjny i realizujący działania na większą skalę niż gminy znacznie wyróżnia się w zakresie realizowanych procesów ewaluacyjnych.
Niestety na poziomie samorządów gminnych rozumienie ewaluacji wykracza daleko poza przyjęte zasady i definicje. Najczęściej jest ona utożsamiana z konsultacjami społecznymi czy audytem, utrzymując przedstawicieli JST w przekonaniu, że realizują ewaluacje, ale nie określają ich takim mianem. Wyraźnie zarysowuje się potrzeba szeroko zakrojonej edukacji i uświadamiania, czym jest tak naprawdę ewaluacja i to jest na pewno zadanie PTE.
Druga kwestia to postawy samorządowców wobec ewaluacji. Mimo, iż dostrzegalne są jej korzyści, nie jest traktowana jako nawyk w procesie zarządzania gminą. Podejście do ewaluacji jest raczej sceptyczne co wynika, jak twierdzili zebrani przedstawiciel JST z wielu innych obowiązków i zadań nałożonych na samorządy. Inne problemy wysuwają się na pierwszy plan działań. W jednej z gmin zauważalny jest znaczny odpływ mieszkańców, dochodzi do tego ich niska aktywność obywatelska. Stąd gmina boryka się z problemem uzyskania jakichkolwiek informacji od mieszkańców (w rozumieniu procesów badawczych i nie tylko). Inna gmina z kolei odczuwa znaczny przyrost mieszkańców, co z kolei skutkuje brakiem miejsce w przedszkolach i szkołach dla dzieci, koniecznością budowy nowych obiektów, itp. To między innymi powoduje, że gminy nie znajdują czasu na dodatkowe zadania, takiej jak ewaluacja. Nie dostrzegają jednak tego, że ewaluacji mogłaby pomóc lepiej planować działania, reagować na zmiany i określać kierunki rozwoju. Ta sfera również wymaga pracy.
Trzecia kwestia to posiadane zasoby. Uczestnicy wskazywali, że nie posiadania ani zasobów kadrowych, ani finansowych, żeby wykonywać ewaluację. Rzadko zlecają ewaluację podmiotom zewnętrznym, najczęściej wykonują pewne elementy badań własnym zasobami kadrowymi. Ewaluacja przytaczane przez gości dotyczyły zazwyczaj strategii rozwoju lokalnego. Problem pojawia się w tedy, gdy nie jest dostrzegalna patologia realizacji ewaluacji strategii przez ten sam podmiot, który pisał strategię (firma zewnętrzna). Nie ma tu mowy o obiektywizmie, jeśli sami oceniamy swoje produkty i nie ma tu mowy o żadnej autoewaluacji, która również ma określone zasady.
Na szczęście są również gminy, w których kierownictwo kładzie nacisk na działalność analityczną, stosują różne metody badawcze poza ankietyzacją (np. analizę efektywności) i wdrażają w działaniach gminy rekomendacje z przeprowadzonych badań, np. dotyczące zmniejszenia liczby wskaźników. Pocieszający jest fakt, iż przedstawiciele biorący udział w spotkaniu są bardzo otwarci na zmiany i na współpracę z PTE w zakresie ewaluacji. Pan Wójt Jerzy Ulbin poruszył ważną kwestię, że „zmiany należy zacząć od siebie”.
Reasumując:
- Ewaluacja jest błędnie utożsamiana z innymi procesami badawczo-kontrolnymi stosowanymi w urzędach na szczeblu gmin i powiatu;
- Potrzebna jest powszechna edukacja wśród samorządów na temat ewaluacji i jej korzyści dla JST;
- Konieczna jest zmiany mentalności i w drugim kroku postaw samorządów wobec ewaluacji;
- Konieczne jest oswojenie samorządowców z pojęciem i zasadami ewaluacji;
- Należy przygotować katalog dobrych praktyk, który zobrazuje samorządom procesy ewaluacyjne;
- Potrzebne są częstsze spotkania – w tym zdalne na temat ewaluacji;
- Potrzebne jest stworzenie sieci współpracy z tymi JST w zakresie wymiany doświadczeń w obszarze ewaluacji;
Na zakończenie pragniemy serdecznie podziękować Katedrze Organizacji Zarządzania Politechniki Wrocławskiej za udostępnienie sali i poczęstunek.
Opracowanie: Magdalena Urbańska i dr Jerzy Tutaj
